Ρύθμιση Οικογενειακής Στέγης – Μετοίκηση

   Όταν η εξακολούθηση της συμβίωσης των συζύγων είναι αδύνατη για τον ένα ή και τους δύο συζύγους εξ αιτίας τεταμένων μεταξύ τους σχέσεων, ο χωρισμός μπορεί να διαταχθεί με απόφαση του Δικαστηρίου με τη μορφή των ασφαλιστικών μέτρων και ειδικότερα με την προσωρινή ρύθμιση της κατάστασης.

   Με τη διάσπαση της έγγαμης συμβίωσης, η οποία συχνά συνοδεύεται και από τη διακοπή της συνοίκησης των συζύγων, ανακύπτει το ζήτημα της ρύθμισης της χρήσης της οικογενειακής στέγης, δηλαδή της κατοικία εκείνης που στέγαζε, ως τότε, τους συζύγους και, αν υπήρχαν τα τέκνα τους. Το ζήτημα αυτό ρυθμίζεται με το άρθρο 1393 ΑΚ. Ο νομοθέτης, επιχειρώντας τη δίκαιη στάθμιση των αντικρουόμενων συμφερόντων των συζύγων και με βασικό κριτήριο την προστασία της οικογένειας, προβλέπει τη δυνατότητα του δικαστηρίου να παραχωρήσει στον ένα σύζυγο τη χρήση ακόμα και ολόκληρης της οικογενειακής στέγης, ανεξάρτητα από το εάν εκείνος έχει δικαίωμα κυριότητας ή δικαίωμα χρήσης της απέναντι στον κύριο.

   Το Δικαστήριο μπορεί, εφόσον το επιβάλλουν λόγοι επιείκειας ενόψει των ειδικών συνθηκών του καθενός από τους συζύγους και του συμφέροντος των τέκνων (εάν υφίστανται), να παραχωρήσει στον ένα από τους συζύγους την αποκλειστική χρήση ολόκληρου ή τμήματος (δεν συνηθίζεται στην πράξη) του ακινήτου που χρησιμεύει για κύρια διαμονή των ιδίων (οικογενειακή στέγη), ανεξάρτητα από το ποιος από αυτούς είναι ο κύριος ή έχει απέναντι στον κύριο, δικαίωμα χρήσης. Ανάλογα με τις περιστάσεις είναι δυνατόν να γίνει δεκτό και η αποχώρηση ενός των συζύγων σε άλλη στέγη, συνήθως αυτού που ζητεί και την επιμέλεια των τέκνων, εάν κρίνεται η ρύθμιση αυτή ως η πλέον ενδεδειγμένη κάτι που μπορεί για παράδειγμα να συμβεί εάν η σύζυγος επιθυμεί την μετοίκησή της μαζί με τα τέκνα της εφόσον η οικογενειακή στέγη ανήκει στον σύζυγο και γειτνιάζει με οικογενειακή στέγη των γονέων του και πιθανολογούνται έκρυθμες καταστάσεις.

   Το δικαστήριο έχει το δικαίωμα να διατάξει κάθε πρόσφορο ασφαλιστικό μέτρο που υπαγορεύεται από τις περιστάσεις, για τη ρύθμιση των σχέσεων των συζύγων από το γάμο και των σχέσεων γονέων και τέκνων. Ιδίως να διατάξει τη μετοίκηση ενός από τους συζύγους, να ορίσει ποιά πράγματα δικαιούται αυτός να παραλάβει για τη χωριστή του εγκατάσταση, να καθορίσει τον τρόπο με τον οποίο ο κάθε σύζυγος θα χρησιμοποιεί το ακίνητο όπου διαμένουν ή τα έπιπλα και σκεύη που χρησιμοποιούν από κοινού, να ορίσει το γονέα στον οποίο ανήκει προσωρινά η άσκηση της γονικής μέριμνας, να αφαιρέσει από τους γονείς τη γονική μέριμνα εν όλω ή εν μέρει και να ρυθμίσει τα σχετικά με την επικοινωνία με το τέκνο. Σε υποθέσεις ενδοοικογενειακής βίας μπορεί να διατάσσεται ιδίως η απομάκρυνση του καθ’ ου από την οικογενειακή κατοικία, η μετοίκηση του, η απαγόρευση να προσεγγίζει τους χώρους κατοικίας ή και εργασίας του αιτούντος, κατοικίες στενών συγγενών του, τα εκπαιδευτήρια των παιδιών και ξενώνες φιλοξενίας. Η συγκεκριμένη ρύθμιση της μετοίκησης ενός των συζύγων και ο τρόπος χρησιμοποίησης του ακινήτου όπου διαμένουν οι σύζυγοι, προβλέπεται από το άρθρο 753 του ΚΠολΔ.

   Ο σύζυγος που χρησιμοποιεί ή παραμένει στην συζυγική οικία κατά τη διάρκεια το γάμου, ασκεί οικογενειακό δικαίωμα που πηγάζει από τη συζυγική του σχέση και το γεγονός αυτό δεν δίνει το δικαίωμα στο σύζυγο, που είναι κύριος και νομέας της οικογενειακής στέγης, να αξιώσει την άμεση απομάκρυνση του άλλου συζύγου και την απόδοση της χρήσης της αποκλειστικά σ΄ αυτόν με επίκληση των αντίστοιχων εμπράγματων δικαιωμάτων του, διότι ο σύζυγος που δεν είναι κύριος ή νομέας δικαιωματικά παραμένει σ΄ αυτήν (άρθρα 1386, 1393 Α.Κ.). Περαιτέρω, είναι δυνατόν το Δικαστήριο να ορίσει την καταβολή εύλογου ανταλλάγματος στον έτερο σύζυγο για την χρήση της οικογενειακής στέγης, το ύψος του οποίου διαμορφώνεται κατόπιν συνεκτίμησης της περιουσιακής κατάστασης του συζύγου στον οποίο παραχωρείται η χρήση.

   Αποφασιστική επίδραση στην κρίση του Δικαστηρίου για τη στέγη της διαμονής των συζύγων, ασκεί το συμφέρον των τέκνων. Το Δικαστήριο έχει την ευχέρεια να αρνηθεί την άδεια μετοίκησης στον έναν σύζυγο ή να διατάξει τον άλλο σύζυγο να εγκαταλείψει την οικογενειακή στέγη. Ειδικές συνθήκες που θα κριθούν από το Δικαστήριο θεωρούνται η σωματική και ψυχική υγεία των συζύγων και των τέκνων, οι συνθήκες εργασίας των συζύγων και η οικονομική κατάσταση αυτών. Κυρίως όμως αποφασιστική επίδραση ασκεί το συμφέρον των τέκνων και ιδιαίτερα η μη αλλαγή περιβάλλοντος, η μη αλλαγή σχολείου και γειτονιάς που θα μπορούσαν να έχουν δυσμενή επίδραση στην ψυχική τους υγεία.

   Η ρύθμιση της χρήσης της συζυγικής στέγης είναι μέτρο προσωρινό μέχρι την έκδοση του διαζυγίου γιατί συνδέεται με την παροχή χρήσης της οικογενειακής στέγης κατά τη διάρκεια του γάμου ενώ μετά την αμετάκλητη απόφαση του διαζυγίου, ισχύουν πλέον οι γενικές διατάξεις του ενοχικού και του εμπραγμάτου δικαίου.