Νομική αναγνώριση της ταυτότητας φύλου- Νόμος 4491/2017

   Ο νόμος 4491/2017 (περί της νομικής αναγνώρισης της ταυτότητας φύλλου) κάνει ένα σημαντικό βήμα στην κατεύθυνση της δημιουργίας ενός ολοκληρωμένου πλαισίου άρσης των διακρίσεων λόγω σεξουαλικού προσανατολισμού και τη θεσμική αναγνώριση προσωπικών επιλογών οι οποίες βρίσκονταν ως τώρα σε μια γκρίζα ζώνη άρνησης από την πλευρά της Πολιτείας, σε αντίθεση με τις αρχές της ισότητας, της ελεύθερης ανάπτυξης της προσωπικότητας και του σεβασμού της ετερότητας.

    Με το νόμο αυτό γίνεται πράξη η νομική αναγνώριση της ταυτότητας φύλου (απλουστεύεται και διευκολύνεται, δηλαδή, η διόρθωση του καταχωρισμένου φύλου των διεμφυλικών προσώπων). Με το νόμο αυτόν επιδιώκει η Πολιτεία ως οφείλει να προασπίσει και να προαγάγει τα δικαιώματα, μιας ιδιαιτέρως ευπαθούς, εκτεθειμένης στον κοινωνικό αποκλεισμό και την προκατάληψη πληθυσμιακής ομάδας.

    Ο νόμος αυτός, έχοντας ως σημείο εκκίνησης τη γενικότερη συνταγματική αρχή της προστασίας της ελεύθερης ανάπτυξης της προσωπικότητας (άρθρο 5§1 Συντ.), και συμβαδίζοντας πλέον με τη διεθνή πραγματικότητα, προσπαθεί να εξασφαλίσει ευνοϊκότερες και ευκολότερες διαδικασίες για την αναγνώριση της ταυτότητας φύλου και το δικαίωμα του αυτοπροσδιορισμού, αφαιρώντας την προϋπόθεση της χειρουργικής αλλαγής φύλου, είτε πρόκειται για διεμφυλικά είτε για μεσοφυλικά άτομα. Επίσης, αφαιρείται η προϋπόθεση ύπαρξης κάποιας ιατρικής αγωγής που να σχετίζεται με την σωματική ή ψυχική υγεία καθώς αναγνωρίζεται ότι η προσωπική αίσθηση του σώματος και οι άλλες εκφράσεις του φύλου, επιλέγονται πάντοτε ελεύθερα από το ίδιο το πρόσωπο και δεν είναι σε καμιά περίπτωση υποχρεωτικές, ο, δε, δικαστής δεν μπορεί να θέτει κανένα επιπλέον κριτήριο.

    Βάσει του ως άνω νόμου, το πρόσωπο έχει δικαίωμα στην αναγνώριση της ταυτότητας φύλου του ως στοιχείου της προσωπικότητάς του και δικαίωμα στο σεβασμό της προσωπικότητάς του με βάση τα χαρακτηριστικά φύλου του (άρθρο 1). Ως ταυτότητα φύλου θεωρείται ο εσωτερικός και προσωπικός τρόπος με τον οποίο το ίδιο το πρόσωπο βιώνει το φύλο του, ανεξάρτητα από το φύλο που καταχωρίστηκε κατά τη γέννησή του με βάση τα βιολογικά του χαρακτηριστικά. Η ταυτότητα φύλου περιλαμβάνει την προσωπική αίσθηση του σώματος, καθώς και την κοινωνική και εξωτερική έκφραση του φύλου, τα οποία αντιστοιχούν στη βούληση του προσώπου.

    Η προσωπική αίσθηση του σώματος μπορεί να συνδέεται και με αλλαγές που οφείλονται σε ιατρική αγωγή ή άλλες ιατρικές επεμβάσεις που επιλέχθηκαν ελεύθερα. Χαρακτηριστικά φύλου νοούνται τα χρωμοσωμικά, γονιδιακά και ανατομικά χαρακτηριστικά του προσώπου, στα οποία συμπεριλαμβάνονται πρωτογενή χαρακτηριστικά, όπως τα αναπαραγωγικά όργανα, και δευτερογενή χαρακτηριστικά, όπως η μυϊκή μάζα, η ανάπτυξη μαστών ή τριχοφυΐας.

    Διόρθωση του καταχωρισμένου φύλου – Προϋποθέσεις

   1. Σε περίπτωση ασυμφωνίας μεταξύ ταυτότητας φύλου και καταχωρισμένου φύλου το πρόσωπο μπορεί να ζητήσει τη διόρθωση του καταχωρισμένου φύλου του, ώστε αυτό να αντιστοιχεί στη βούληση, στην προσωπική αίσθηση του σώματος και στην εξωτερική του εικόνα.

   2. Για τη διόρθωση του καταχωρισμένου φύλου απαιτείται πλήρης δικαιοπρακτική ικανότητα *(δικαιοπρακτική ικανότητα είναι η ικανότητα του ατόμου να λαμβάνει νομικά έγκυρες αποφάσεις και να συνάπτει δεσμευτικές συμβατικές σχέσεις, όλα τα άτομα άνω των 18 ετών)*, με εξαίρεση τους ανήλικους που έχουν συμπληρώσει το δέκατο έβδομο (17ο) έτος της ηλικίας τους, εφόσον υπάρχει ρητή συναίνεση των ασκούντων τη γονική τους μέριμνα και τους ανηλίκους που έχουν συμπληρώσει το δέκατο πέμπτο (15ο) έτος της ηλικίας τους, εφόσον υπάρχει επιπλέον θετική γνωμάτευση διεπιστημονικής Επιτροπής που συστήνεται με κοινή απόφαση των Υπουργών Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και Υγείας για δύο (2) έτη, στην οποία μετέχουν:

α) ένας παιδοψυχίατρος, β) ένας ψυχίατρος, γ) ένας ενδοκρινολόγος, δ) ένας παιδοχειρούργος, ε) ένας ψυχολόγος, στ) ένας κοινωνικός λειτουργός και ζ) ένας παιδίατρος, ως Πρόεδρος, άπαντες με εξειδίκευση στο συγκεκριμένο ζήτημα.

   3. Προϋπόθεση για τη διόρθωση του καταχωρισμένου φύλου είναι το πρόσωπο που αιτείται τη διόρθωση να μην είναι έγγαμο.

   4. Για τη διόρθωση του καταχωρισμένου φύλου δεν απαιτείται να βεβαιώνεται ότι το πρόσωπο έχει υποβληθεί σε οποιαδήποτε προηγούμενη ιατρική επέμβαση. Δεν απαιτείται επίσης η οποιαδήποτε προηγούμενη εξέταση ή ιατρική αγωγή που σχετίζεται με τη σωματική ή ψυχική του υγεία.

Διαδικασία

   1. Η διόρθωση του καταχωρισμένου φύλου γίνεται με δικαστική απόφαση σύμφωνα με το άρθρο 782 ΚΠολΔ (βεβαίωση γεγονότων- όταν ο νόμος απαιτεί δικαστική απόφαση για να βεβαιωθεί ένα γεγονός με σκοπό να συνταχθεί ληξιαρχική πράξη) Στην αίτηση δηλώνονται το επιθυμητό φύλο, το κύριο όνομα που επιλέγεται και το προσαρμοσμένο σχετικά επώνυμο. Στην αίτηση επισυνάπτεται αντίγραφο της ληξιαρχικής πράξης γέννησης του προσώπου.

   2. Για τη διόρθωση του καταχωρισμένου φύλου απαιτείται αυτοπρόσωπη δήλωση ενώπιον του δικαστηρίου. Η δήλωση γίνεται σε ιδιαίτερο γραφείο χωρίς δημοσιότητα. Η δικαστική απόφαση καταχωρίζεται στο Ληξιαρχείο που είχε συντάξει τη ληξιαρχική πράξη γέννησης του προσώπου. Η καταχώριση της δικαστικής απόφασης περί διόρθωσης φύλου γίνεται με τρόπο που διασφαλίζει τη μυστικότητα της μεταβολής και της αρχικής ληξιαρχικής πράξης γέννησης έναντι όλων.

(διαδικασία σύντομη, απλή, με χαμηλό κόστος, με εγγυήσεις ασφάλειας δικαίου για τον πολίτη, αλλά και για την έννομη τάξη, καθώς είναι συνεκτική με τη διαδικασία που απαιτείται για την αλλαγή ονόματος)

   3. Με βάση τη νέα ληξιαρχική πράξη, οι υπηρεσίες που είναι αρμόδιες για την έκδοση άλλων εγγράφων στα οποία αναγράφεται η ταυτότητα του προσώπου ή από τα οποία το πρόσωπο εξαρτά δικαιώματα, καθώς και για την καταχώριση σε μητρώα ή καταλόγους, όπως εκλογικούς, έχουν την υποχρέωση να εκδώσουν νέα έγγραφα ή να προβούν σε νέες καταχωρίσεις με διορθωμένο το καταχωρισμένο φύλο, το κύριο όνομα και το επώνυμο του προσώπου. Στη νέα ληξιαρχική πράξη γέννησης, στα νέα έγγραφα και στις νέες καταχωρίσεις δεν επιτρέπεται η αναφορά ότι μεσολάβησε διόρθωση του καταχωρισμένου φύλου.

(Η τελευταία ρύθμιση είναι ιδιαίτερα σημαντική, καθώς α¬ντιμετωπίζει το μέχρι τώρα φαινόμενο της απροθυμίας των διάφορων αρμόδιων φορέων να κάνουν τις σχετικές προσαρμογές)

   4. Η νέα ληξιαρχική πράξη μπορεί στο εξής να αλλάξει μία φορά, με την ίδια διαδικασία και τις ίδιες προϋποθέσεις. (S.O.S το ενδιαφερόμενο πρόσωπο μπο¬ρεί να επανέλθει μία μόνο φορά, ζητώντας να ξαναγυρίσει στο προηγούμενο φύλο του, και πάλι με δικαστική α¬πόφαση άρα αν γίνει από κάποιον αλλαγή και το μετανιώσει ο νόμος δίνει τη δυνατότητα για ακόμη μια αλλαγή και μόνο)