Κληρονομητήριο

   Κληρονομητήριο είναι το πιστοποιητικό που, υστέρα από σχετική δικαστική απόφαση, εκδίδει ο γραμματέας του δικαστηρίου της κληρονομιάς, αναφορικά με τα δικαιώματα των κληρονόμων, καταπιστευματοδόχων και κληροδόχων, όπως επίσης αναφορικά με τις εξουσίες των ενδεχόμενων εκτελεστών διαθήκης (ΑΚ 1956). Το πιστοποιητικό αυτό δημιουργεί (μαχητό) τεκμήριο ισχύος των βεβαιούμενων σ’ αυτό δικαιωμάτων και εξουσιών (821, καθώς και ΑΚ1962), με αποτέλεσμα να είναι ισχυρή κάθε σχετική δικαιοπραξία τρίτου προσώπου, το οποίο καλόπιστα στηρίχθηκε στο πιστοποιητικό (822, καθώς και ΑΚ 1963).

   Στην περίπτωση που υπάρχουν περισσότεροι του ενός κληρονόμοι, ανεξάρτητα από το ποιος θα προχωρήσει σε αίτηση έκδοσης του κληρονομητηρίου, παρέχεται ένα κοινό κληρονομητήριο (αρ. 1960 ΑΚ). Η αίτηση έκδοσής του κατατίθεται στο δικαστήριο της κληρονομίας κατά τη διαδικασία της εκούσιας δικαιοδοσίας και συγκεκριμένα, στο Ειρηνοδικείο στην περιφέρεια του οποίου ο κληρονομούμενος (θανών) είχε κατά το χρόνο του θανάτου του την κατοικία του και, αν δεν είχε κατοικία, τη διαμονή του και, αν δεν είχε διαμονή, το Ειρηνοδικείο της πρωτεύουσας του κράτους.

   Κύριο (αμιγώς διαπλαστικό) αντικείμενο της δίκης για την έκδοση κληρονομητηρίου είναι να εκδοθεί δικαστική διαταγή, ως ρυθμιστικό μετρό, που θα έχει δέκτη το γραμματέα του δικαστηρίου της κληρονομιάς να χορηγήσει το ζητούμενο πιστοποιητικό, με το οποίο θα βεβαιώνονται τα δικαιώματα των κληρονόμων, καταπιστευματοδόχων και κληροδόχων, όπως επίσης και οι εξουσίες του εκτελεστή διαθήκης. Επισημαίνεται ότι η διαταγή απευθύνεται προς το γραμματέα του δικαστηρίου της κληρονομιάς.

   Σε πολλές περιπτώσεις, ο κληρονόμος καλείται να αποδείξει το κληρονομικό του δικαίωμα, ώστε να επωφεληθεί της κληρονομίας (λ.χ. σε τράπεζες). Για τον σκοπό αυτό, εκδίδεται το κληρονομητήριο, το οποίο αποτελεί το πιστοποιητικό που αποδεικνύει το κληρονομικό δικαίωμα του κληρονόμου, καταπιστευματοδόχου, κληροδόχου. Ο κληρονόμος τεκμαίρεται μαχητά ότι έχει εκείνος το δικαίωμα που αναγράφεται στο κληρονομητήριο (αρ. 1956 ΑΚ). Με απλά λόγια, όποιος επιθυμεί να ενισχύσει την αποδεικτική δύναμη του κληρονομικού του δικαιώματος, ότι δηλαδή αυτός καθίσταται κληρονόμος κατά το ποσοστό που του αναλογεί είτε εκ διαθήκης είτε εξ αδιαθέτου κληρονομικής διαδοχής, δύναται να καταθέσει αίτηση στο αρμόδιο δικαστήριο της κληρονομίας, ώστε να λάβει κληρονομητήριο. Στην περίπτωση που υπάρχουν περισσότεροι του ενός κληρονόμοι, ανεξάρητα από το ποιος θα προχωρήσει σε αίτηση έκδοσης του κληρονομητηρίου, παρέχεται ένα κοινό κληρονομητήριο (αρ. 1960 ΑΚ). Η αίτηση έκδοσής του κατατίθεται στο δικαστήριο της κληρονομίας κατά τη διαδικασία της εκούσιας δικαιοδοσίας και συγκεκριμένα, στο Ειρηνοδικείο στην περιφέρεια του οποίου ο κληρονομούμενος (θανών) είχε κατά το χρόνο του θανάτου του την κατοικία του και, αν δεν είχε κατοικία, τη διαμονή του και, αν δεν είχε διαμονή, το Ειρηνοδικείο της πρωτεύουσας του κράτους.

   Η αίτηση κληρονόμου, καταπιστευματοδόχου ή κληροδόχου για την παροχή κληρονομητηρίου στηρίζεται, σύμφωνα με το άρθρο 1957 ΑΚ, όπως αυτό συμπληρώνεται εμμέσως με τα άρθρα 1961 ΑΚ και 820 ΠολΔ, στην επίκληση:

    του θανάτου του κατονομαζόμενου ως κληρονομούμενου προσώπου, με μνεία του χρόνου και του τόπου θανάτου του,

    της διαθήκης, στην οποία στηρίζεται το δικαίωμα του αιτούντα, καθώς και κάθε άλλης διαθήκης που είχε συντάξει ο κληρονομούμενος ή, αντιθέτως, της ανυπαρξίας διαθήκης, οπότε πρέπει να αναφέρεται ο θεμελιωτικός της εξ αδιαθέτου κληρονομικής διαδοχής βαθμός συγγένειας του αιτούντα και των άλλων δικαιούχων με τον κληρονομούμενο,

    αν η αίτηση υποβάλλεται από μη δικαιούχο διάδικο, όπως από τους δανειστές του κληρονόμου ή από το σύνδικο της πτώχευσης του, θα πρέπει να γίνεται επίκληση και του ότι ο εκτός δίκης αληθινός δικαιούχος έχει ήδη αποδεχθεί την κληρονομιά,

    των ονομάτων όλων όσων αποκτούν κληρονομικό δικαίωμα, καταπίστευμα ή κληροδοσία, καθώς και του ενδεχόμενου εκτελεστή της σχετικής διαθήκης, με μνεία του ότι δεν υπάρχουν άλλα πρόσωπα που να αποκλείουν ή να περιορίσουν τα δικαιώματα των αναφερόμενων στην αίτηση δικαιούχων ή, αν υπάρχουν πρόσωπα με επικρατέστερα κληρονομικά δικαιώματα, πρέπει να γίνεται επίκληση του τρόπου έκπτωσής τους,

    της κληρονομικής μερίδας καθενός, καθώς και των αντικειμένων που αποκτά κάθε δικαιούχος,

    των όρων ή περιορισμών, με τους οποίους η κληρονομιά, το καταπίστευμα ή η κληροδοσία περιέρχεται σε καθέναν,

    της ενδεχόμενης υποχρέωσης σε συνεισφορά.

   Την αίτηση προς το δικαστήριο για να διαταχθεί η έκδοση κληρονομητηρίου νομιμοποιούνται να υποβάλουν:

   1. ο κληρονόμος, δίχως να χρειάζεται η σύμπραξη κατά την υποβολή της αίτησης και των άλλων ενδεχόμενων συγκληρονόμων, ούτε προηγούμενη δήλωση του αιτούντα ή των άλλων συγκληρονόμων περί αποδοχής της κληρονομίας, αφού μόνη η υποβολή της αίτησης για το κληρονομητήριο ή η παρέμβαση στη σχετική δίκη συνιστά σιωπηρή αποδοχή της κληρονομίας, εκτός αν ο νόμος αποκλείει στο συγκεκριμένο κληρονόμο τη σιωπηρή αποδοχή, οπότε απαιτείται τυπική αποδοχή για τη νομιμοποίηση του κληρονόμου προς υποβολή της αίτησης για την έκδοση κληρονομητηρίου, αν το πρόσωπο του κληρονόμου είναι άδηλο, όπως ιδίως όταν η διαθήκη περιέχει διάταξη υπέρ των πτωχών, δίχως ειδικότερο προσδιορισμό τους, τότε την έκδοση κληρονομητηρίου νομιμοποιείται να ζητήσει εκείνο το νομικό πρόσωπο που θεωρείται ότι κληρονομεί, δηλαδή το πτωχοκομείο του δήμου ή της κοινότητας, όπου ο διαθέτης είχε την τελευταία κατοικία ή διαμονή του, διαφορετικά κάποιο άλλο παραπλήσιο αγαθοεργό ίδρυμα, και σε τελευταία επικουρική θέση ο δήμος ή η κοινότητα, που υποχρεούνται να διαθέσουν το αντικείμενο που καταλείφθηκε για τους πτωχούς της περιφέρειας τους (ΑΚ 1792) .

   2. ο καταπιστευματοδόχος, και μάλιστα και πριν ακόμη του επαχθεί η κληρονομιά, αφού τότε πια θα νομιμοποιείται ως κληρονόμος, ενώ εξάλλου η δυνατότητα του να πουλήσει το δικαίωμα από το καταπίστευμα, ως δικαίωμα προσδοκίας, στηρίζει επαρκώς το έννομο συμφέρον του να ζητήσει την έκδοση κληρονομητηρίου και πριν από την επαγωγή της κληρονομίας .

   3. ο κληροδόχος, αλλά μόνον εφόσον αποκτά αυτοδικαίως άμεσο δικαίωμα επί του αντικειμένου της κληροδοσίας, και όχι όταν έχει απλώς ενοχικό δικαίωμα κατά του κληρονόμου προς παροχή του κληροδοτήματος.

   4. ο εκτελεστής διαθήκης.

   5. ο κληρονόμος του κληρονόμου, οι δανειστές της κληρονομιάς που έχουν δικαίωμα σε αναγκαστική εκτέλεση, δηλαδή εφόσον κατέχουν εκτελεστό τίτλο (922) .

   6. οι δανειστές του κληρονόμου, καταπιστευματοδόχου ή κληροδόχου, ασκώντας πλαγιαστικώς τα δικαιώματα του οφειλέτη τους (72, 922) .

   7. ο σύνδικος της πτώχευσης του κληρονόμου, καταπιστευματοδόχου ή κληροδόχου και

   8. ο αγοραστής της κληρονομιάς.

   Αρμόδιο να δικάσει τη σχετική αίτηση και να διατάξει το γραμματέα να χορηγήσει το σχετικό κληρονομητήριο είναι αποκλειστικώς το Ειρηνοδικείο, στην περιφέρεια του οποίου ο κληρονομούμενος είχε κατά το χρόνο του θανάτου του την κατοικία του και, αν δεν είχε κατοικία, τη διαμονή του, και αν δεν είχε ούτε διαμονή, το Ειρηνοδικείο της πρωτεύουσας του κράτους.

   Η αίτηση για έκδοση κληρονομητηρίου πρέπει οπωσδήποτε να περιέχει: 1) την χρονολογία θανάτου του κληρονομουμένου, 2) τη διαθήκη και το περιεχόμενό της ή τη συγγενική σχέση που στηρίζει το κληρονομικό δικαίωμα, 3) ότι δεν υπάρχουν άλλα πρόσωπα που να αποκλείουν ή να περιορίζουν το κληρονομικό δικαίωμα, 4) αν υπάρχουν άλλες διαθήκες, το περιεχόμενό τους, 5) αν εκκρεμεί δίκη για το κληρονομικό δικαίωμα (αρ. 1957 ΑΚ).

   Μετά την κατάθεση της αίτησης, αυτή αναρτάται – δημοσιεύεται στο αρμόδιο Ειρηνοδικείο για έντεκα (11) ημέρες, αρχής γενομένης από την επομένη της ημερομηνίας κατάθεσης της ως άνω αίτησης.

   Κατά τη συζήτηση της αίτησης προσκομίζονται στο Δικαστήριο: α) Ληξιαρχική πράξη θανάτου του αποβιώσαντος, β) Πιστοποιητικό πλησιεστέρων συγγενών του θανόντος, γ) Πιστοποιητικό περί μη δημοσίευσης διαθήκης (με ημερομηνία έκδοσης που να καλύπτει τη δικάσιμο), δ) Πιστοποιητικό περί μη αποποίησης κληρονομικού δικαιώματος (με ημερομηνία έκδοσης που να καλύπτει τη δικάσιμο), ε) Πιστοποιητικό περί μη αμφισβήτησης κληρονομικού δικαιώματος (με ημερομηνία έκδοσης που να καλύπτει τη δικάσιμο). Τα ανωτέρω πιστοποιητικά (μη δημοσίευσης διαθήκης, μη αποποίησης κληρονομικού δικαιώματος και μη αμφισβήτησης κληρονομικού δικαιώματος) πρέπει να προσκομίζονται με ημερομηνία που να καλύπτει τη δικάσιμο.

   Κατόπιν, ο αρμόδιος Ειρηνοδίκης ελέγχει τη νομιμότητα του συνόλου των εγγράφων και εν συνεχεία εκδίδει το κληρονομητήριο. Κατά της απόφασης που διατάσσει την χορήγηση του κληρονομητηρίου στον αιτούντα, επιτρέπεται η άσκηση έφεσης εντός είκοσι (20) ημερών από την δημοσίευσή του. Εφόσον δεν ασκηθεί έφεση, ο ενδιαφερόμενος μπορεί να λάβει μετά την παρέλευση των είκοσι (20) ημερών το κληρονομητήριο. Μετά την κατάθεση της αίτησης, αυτή αναρτάται – δημοσιεύεται στο αρμόδιο Ειρηνοδικείο για έντεκα (11) ημέρες, αρχής γενομένης από την επομένη της ημερομηνίας κατάθεσης της ως άνω αίτησης.

   Κατά τη συζήτηση της αίτησης προσκομίζονται στο Δικαστήριο: α) Ληξιαρχική πράξη θανάτου του αποβιώσαντος, β) Πιστοποιητικό πλησιεστέρων συγγενών του θανόντος, γ) Πιστοποιητικό περί μη δημοσίευσης διαθήκης (με ημερομηνία έκδοσης που να καλύπτει τη δικάσιμο), δ) Πιστοποιητικό περί μη αποποίησης κληρονομικού δικαιώματος (με ημερομηνία έκδοσης που να καλύπτει τη δικάσιμο), ε) Πιστοποιητικό περί μη αμφισβήτησης κληρονομικού δικαιώματος (με ημερομηνία έκδοσης που να καλύπτει τη δικάσιμο). Τα ανωτέρω πιστοποιητικά (μη δημοσίευσης διαθήκης, μη αποποίησης κληρονομικού δικαιώματος και μη αμφισβήτησης κληρονομικού δικαιώματος) πρέπει να προσκομίζονται με ημερομηνία που να καλύπτει τη δικάσιμο.

   Κατόπιν, ο αρμόδιος Ειρηνοδίκης ελέγχει τη νομιμότητα του συνόλου των εγγράφων και εν συνεχεία εκδίδει το κληρονομητήριο. Κατά της απόφασης που διατάσσει την χορήγηση του κληρονομητηρίου στον αιτούντα, επιτρέπεται η άσκηση έφεσης εντός είκοσι (20) ημερών από την δημοσίευσή του. Εφόσον δεν ασκηθεί έφεση, ο ενδιαφερόμενος μπορεί να λάβει μετά την παρέλευση των είκοσι (20) ημερών το κληρονομητήριο.

   Με το Ν. 4055/2012, απαραίτητα έγγραφα για την έκδοση κληρονομητηρίου είναι τα εξής:

   1. Κατάθεση της αίτησης στο Ειρηνοδικείο (πρωτότυπο και ένα αντίγραφο χαρτοσημασμένα), υπογεγραμμένη από πληρεξούσιο δικηγόρο. Για την αίτηση δεν προσδιορίζεται δικάσιμος αλλά εκδίδεται διάταξη του Ειρηνοδίκη. Τα παρακάτω πιστοποιητικά μαζί με (τυχόν) προτάσεις και διπλότυπο είσπραξης κατατίθενται στη Γραμματεία του Δικαστηρίου, συσχετίζονται στο φάκελο της αίτησης και χρεώνονται στον Ειρηνοδίκη για την έκδοση της διάταξης.\

   2. Ανάρτηση της αίτησης στο κατάστημα του Ειρηνοδικείου με ευθύνη της Γραμματείας για δέκα (10) ημέρες. Το δεκαήμερο υπολογίζεται από την επομένη μέρα της κατάθεσης.

   3. Μετά την καθαίρεση της αναρτημένης αιτήσεως, με την παρέλευση του δεκαημέρου, εκδίδονται τα παρακάτω πιστοποιητικά, τα οποία πρέπει να καλύπτουν και την τελευταία ημέρα του δεκαημέρου:

   • Πιστοποιητικό περί μη δημοσίευσης διαθήκης από Ειρηνοδικείο (Απαιτείται και από το Πρωτοδικείο αν ο θάνατος είναι πριν τη 01-03-2013)

   • Πιστοποιητικό περί μη αποποίησης του επίδικου δικαιώματος από Ειρηνοδικείο (Απαιτείται και από το Πρωτοδικείο αν ο θάνατος είναι πριν τη 01-03-2013)

   • Πιστοποιητικό περί μη δημοσίευσης διαθήκης από το Πρωτοδικείο Αθηνών Πιστοποιητικό περί μη προσβολής του κληρονομικού δικαιώματος από Πρωτοδικείο

   • Ληξιαρχική πράξη θανάτου • *Πιστοποιητικό πλησιέστερων συγγενών

   • *Πιστοποιητικό οικογενειακής κατάστασης (όπου είναι απαραίτητο)

   *Τα δύο τελευταία πιστοποιητικά έχουν εξάμηνη ισχύ

   4. Κατάθεση εγγράφων (με προείσπραξη δικηγορικής αμοιβής στην περίπτωση που η σχετική αίτηση υπογράφεται από πληρεξούσιο δικηγόρο κατά τα ανωτέρω) με τα πιστοποιητικά, που καλύπτουν και την τελευταία ημέρα του δεκαημέρου.